در زمستان لبو می خورید یا چغندر؟

در زمستان لبو می خورید یا چغندر؟
چغندر لبو از قدیم در رژیم غذایی ایرانی جایگاه خاصی داشته است. بطور معمول لبوی پخته در زمستان ها استفاده می شده است. همچنین لبوی پخته در سالادها مصرف داشته است. در آمریکای شمالی چغندر لبوی خام بصورت رنده شده در سالاد ها استفاده می شود. همچنین لبوی پخته در کنار غذا مصرف می شود. اخیرا چغندر لبو به عنوان ماده غذایی بسیار مغذی و گاهی پاک کننده بدن یا شفابخش نیز مطرح شده و افراد به مصرف آب چغندر خام تمایل پیدا کرده اند. در این نوشته می خواهیم با خواص چغندر لبو آشنا شویم.
1 – چغندر لبو دارای مقداری نیترات است که در بدن ما به اکسید نیتریک تبدیل می شود. اکسید نیتریک باعث گشاد شدن عروق، بهبود جریان خون و کاهش پرفشاری خون یا کنترل فشارخون می شود. وجود نیترات در چغندر لبو و تبدیل آن به اکسید نیتریک که یک گشاد کننده عروقی است، فواید دیگری هم دارد. گشاد شدن عروق باعث افزایش خونرسانی به عضلات و بهبود عملکرد آنها می شود. از اینرو چغندر برای کسانیکه ورزش می کنند نیز مفید است و توان عضلانی آنها را افزایش می دهد.
2 – چغندر لبو دارای یک گروه بسیار قوی از فیتونوترینت ها به نام بتالین ها است (شامل بتانین ها، بتاسیانین ها، بتازانتین ها و …). بتاسیانین مسئول رنگ قرمز تا بفش چغندر است. بتالین ها خواص قوی ضدالتهابی و آنتی اکسیدانی دارند. وجود بتالین ها باعث می شود که چغندر لبو در پیشگیری از بیماری های قلبی و عروقی نقش مهمی ایفا کند. چغندر لبو از نظر نوع و محتوای آنتی اکسیدان های موجود در آن، منحصر به فرد است. از این نظر که هم دارای بتالین هاست، هم دارای ویتامین ث و هم دارای منگنز. هر سه این ریز مغذی ها خواص آنتی اکسیدانی دارند. وجود مجموع این سه آنتی اکسیدان در یک ماده غذایی ترکیب بی نظیری را ایجاد می کند که دارای ویژگی آنتی اکسیدانی بسیار قوی می باشد که در کمتر ماده غذایی دیگری یافت می شود. البته نکته قابل توجه اینجاست که جذب این آنتی اکسیدانها در افراد مختلف متفاوت است و در آمریکای شمالی حدود 15% افراد این قابلیت را دارند که بتالین های موجود در لبو را بطور کامل جذب کنند و در بقیه افراد جذب بتالین ها بطور کامل انجام نمی شود. اما این مسئله بدین معنا نیست که بقیه افراد از مصرف چغندر لبو سود نمی برند.
3 – بتالین های موجود در چغندر لبو به علت داشتن ویژگی های ضدالتهابی و آنتی اکسیدانی، اثرات ضد سرطانی دارند. در پژوهشهای انجام شده بتالین های موجود در چغندر لبو باعث کاهش رشد انواع متعددی از تومورهای سرطانی در حیوانات شامل روده، معده، ریه، پستان، پروستات، بیضه و تومورهای سیستم عصبی شده است. همچنین بتالین ها باعث کاهش رشد تومورهای لوزالمعده، پستان و پروستات در انسان شده است.
4 – چغندر لبو غنی از ویتامین ث، ویتامین های گروه ب، پتاسیم، منگنز و فیبرهای غذایی است. ویتامین ث تنها در چغندر خام وجود دارد و با پختن از بین می رود. ویتامین های گروه ب در چغندر خام وجود دارند اما در زمان پختن در آب پخت وارد می شوند و اگر آب پخت دور ریخته شود، مقدار قابل توجهی از آنها از دست می رود. منگنز نیز در آب پخت وارد می شود.
5 – بتالین های موجود در چغندر لبو، در مسیرهای متابولیکی سم زدایی کبدی نقش دارند. این مسیرهای متابولیکی باعث دفع مواد سمی که همراه با غذاها یا داروها دریافت می کنیم می شوند. از این روست که از قدیم چغندر لبو به عنوان سم زدا یا تصفیه کننده شناخته می شده است و اخیرا هم از آب لبو برای سم زدایی یا به اصطلاح دیتاکس استفاده می شود.
6 – چغندر لبو حاوی مقدار زیادی فیبر غذایی است. فیبر غذایی موجود در چغندر لبو نه تنها راه حل خیلی مناسبی برای افرادیست که از یبوست رنج می برند، که از نوعی از فیبرها است که از سرطان روده بزرگ نیز جلوگیری می کند. جالب اینکه این نوع فیبر به فیبر غذایی موجود در هویج و سیب شباهت دارد.
در قسمت دوم این نوشته به نحوه استفاده بهینه از چغندر لبو می پردازیم.
دکتر مینو شیرازی، متخصص تغذیه
ONTRACK Health, Nutrition & Slimming Clinic
تورنتو، کانادا