آیا “تغذیه” همان “رژیم کاهش وزن” است؟

اغلب مردم تغذیه و رژیم غذایی را معادل رژیم لاغری و کاهش وزن می دانند. اما واقعیت این است که برخلاف آنچه که اکثر مردم فکر می کنند، تغذیه تنها کنترل وزن نیست. گرچه داشتن وزن مناسب برای همه افراد و در همه سنین ضروری است، اما تغذیه چیزی بیش از داشتن وزن مناسب است. لاغر بودن یا لاغر شدن به هر روش، لزوما تضمین کننده سلامت جسم و روان ما نیست.

ممکن است فردی وزن مناسبی داشته باشد اما رژیم غذایی سالمی نداشته باشد. در واقع کنترل وزن به میزان کالری دریافتی یا به عبارتی کمیت رژیم غذایی بستگی دارد. اما در کنار میزان کالری یا کمیت، کیفیت غذایی که استفاده می شود نیز اهمیت دارد. داشتن یک برنامه غذایی درست و تغذیه با کیفیت تضمین کننده سلامت افراد است. یک برنامه  غذایی سالم باعث می شود که شخص در کنار داشتن وزن مناسب، وضعیت جسمی و روحی بهتری داشته باشد و از بسیاری از بیماری ها در امان بماند. مطالعات جدید ثابت کرده است که تغذیه مناسب مهم ترین عامل سلامتی و پیشگیری از بیماریهاست.

جالب است بدانید که پیروی از یک رژیم غذایی سالم، مهم ترین عامل در پیشگیری از سرطان است. بر خلاف تصور عموم نقش عوامل قابل کنترل مانند تغذیه در ایجاد سرطان حدود 90% و نقش عوامل غیر قابل کنترل مانند وضعیت ژنتیکی حدود 10% است . مطالعات نشان می دهد که با داشتن رژیم غذایی سالم می توان از اغلب انواع سرطان پیشگیری کرد.

به علاوه انواع سکته های قلبی و مغزی، دیابت، افزایش فشار خون، چربی خون بالا و سندرم متابولیک جزء شناخته ترین  بیماری هایی هستند که با تغذیه قابل پیشگیری و کنترل هستند. نقش تغذیه در پیشگیری و درمان این گروه از بیماری ها سالهاست که شناخته شده و غیرقابل انکار است.

اغلب بیماری های گوارشی و کبدی با تغذیه قابل پیشگیری یا درمان هستند. به عنوان مثال درمان اصلی در موارد برگشت اسید از معده (ترش کردن یا همان ریفلاکس)، یبوست، اغلب انواع اسهالها، سوءهاضمه و کبد چرب، درمان تغذیه ای است.

بسیاری از بیماری های مربوط به بانوان ارتباط تنگاتنگی با برنامه غذایی فرد دارند. به عنوان مثال نقش رژیم غذایی در ایجاد و درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک به خوبی شناخته شده است. بسیاری از مشکلات مربوط به نازایی، مشکلات دوران بارداری، سندرم پیش از قاعدگی و حتی عفونت های زنانه با تغذیه فرد مرتبط هستند.

بیماری های سیستم غدد داخلی با تغذیه در ارتباط هستند. امروزه راهکارهای تغذیه ای برای کمک به درمان اختلالات تیروئید و مشکلات غدد فوق کلیه ( آدرنال) شناخته شده و جای خود را در دانش جدید باز کرده است.

تغذیه در بسیاری از بیماریهای سیستم ادراری نقش دارد. رژیم غذایی در افرادیکه مستعد سنگ های کلیوی هستند نقش کلیدی بازی می کند. همچنین مبتلایان به انواع نارسایی های کلیوی و افراد تحت دیالیز باید از رژیم غذایی خاصی پیروی کنند. رژیم غذایی در پیشگیری از عفونت های ادراری نیز نقش عمده ای دارد و در درمان عفونت های ادراری کمک کننده است.

برخی از بیماری های ریوی با تغذیه مرتبط هستند. بسیاری از مبتلایان به بیماری های مزمن ریوی در صورت پیروی از رژیم غذایی مناسب، طول عمر بیشتر و کیفیت زندگی بهتری خواهند داشت. تنگی نفس ناشی از بیماری های قلبی-ریوی با تغییر رژیم غذایی قابل کنترل است.

رژیم غذایی ما با عملکرد سیستم ایمنی ما ارتباط تنگاتنگی دارد. اختلالات تغذیه ای منجر به تضعیف سیستم ایمنی و مستعد شدن فرد به عفونت ها می شود. همچنین در مبتلایان به بیماری های خود ایمنی ( از جمله آرتریت روماتوئید، لوپوس، بهجت، کولیت اولسروز، کرون، ام اس و …) نوع تغذیه افراد  در عود کردن بیماری آنان نقش دارد. از سوی دیگر در افرادیکه از انواع آلرژی ها یا عدم تحمل های غذایی رنج می برند ( آلرژی به گندم، سلیاک، عدم تحمل یا آلرژی به انواعی از لبنیات)، درمان تغذیه ای درمان اصلی و قطعی محسوب می شود.

تغذیه مناسب برای سلامت استخوان ها و مفاصل ما ضروریست. رژیم غذایی مناسب در پیشگیری و درمان نرمی استخوان در کودکان و پوکی استخوان و شکستگی های ناشی از آن در سالمندان مهم ترین نقش را ایفا می کند. در کسانیکه دچار شکستگی استخوانها شده اند، برنامه غذایی مناسب به ترمیم سریعتر شکستگی می انجامد. همچنین بسیاری از مشکلات مفصلی با تغذیه ما در ارتباط هستند.

امروزه می دانیم که برنامه غذایی افراد با مشکلات سیستم مغز و اعصاب در ارتباط است. نقش تغذیه در پیشگیری از تومورهای مغزی و اختلالاتی مانند آلزایمر شناخته شده است. درمان انواعی از صرع تنها با رژیم غذایی مقدور است.

تغذیه مناسب حتی بر عملکرد ذهنی ما اثر دارد. رژیم غذایی مناسب به پیشگیری و درمان افسردگی کمک می کند. پیروی از یک رژیم غذایی درست بر روی رشد ذهنی کودکان و یادگیری و عملکرد دانش آموزان در مدرسه  اثر عمده ای دارد.

داشتن تغذیه سالم، چیزی فراتر از داشتن وزن مناسب است. از آنجا که هرشخص ویژگی های منحصر به فرد خود را دارد، رژیم غذایی هر شخص مانند لباسی است که به تن آن شخص دوخته می شود و باید دقیقا مطابق شرایط خود فرد طراحی شده باشد و بتواند تمام نیازهای فرد از جمله نیاز به گروههای اصلی مواد غذایی، انواع ویتامین ها و مواد معدنی را تامین کند. در غیر اینصورت، کمبودهای مواد مغذی یا دریافت بیش از حد مواد غذایی در طولانی مدت خود را به صورت انواع مختلفی از بیماری ها نشان خواهد داد.

دکتر مینو شیرازی، متخصص تغذیه

ONTRACK Health, Nutrition & Slimming Clinic

تورنتو، کانادا